دکتر محمد رضا سرکار آرانی؛ پرورش هنر استدلال

دکتر سرکار آرانى فوق دکترى خود را در روش‌های بهسازی آموزش در دانشگاه ناگویاى ژاپن با موفقیت در سال1385 به پایان رساند و به وطن بازگشت او اکنون دانشیار دانشگاه علامه طباطبایى، استاد وابسته دانشکده مطالعات جهان در دانشگاه تهران و استاد مدعو دانشگاه ناگویا است.

پروژه پژوهشی و بین المللی پیشنهادی ایشان در آستانه سال تحصیلی 2009 با موفقیت به تصویب وزارت علوم ژاپن رسید و ایشان از این پس یکی از نادر پژوهشگران خارجی با گرنت پژوهشی از وزارت علوم در ژاپن است که  مسئولیت هدایت پروژه تحقیقاتی بین المللی را در حوزه علوم انسانی و مشخصاً زمینه تحقیقاتی خود "درس پژوهی" بر عهده دارد. دکتر محمدرضا سرکار آرانى پیش از این نیز در سال 1383 به عنوان پژوهشگر برگزیده  "انجمن توسعه علم ژاپن" انتخاب شد.

او در مهرماه 1383 به عنوان پژوهشگر برگزیده "انجمن توسعه علم ژاپن" انتخاب شد و همزمان بورس دوره تحقیقاتی فوق دکترى را برای 24 ماه از این انجمن دریافت کرد.

از وی تاکنون بیش از 40 مقاله علمى، پژوهشى به زبان‌های فارسى، انگلیسى و ژاپنى در مجلات معتبر ملی (ایران و ژاپن) و بین‌المللی به چاپ رسیده است و درکنفرانس‌های بین‌المللی بسیاری در  ایران، ژاپن، آلمان، فرانسه، هنگ کنگ، چین، کره جنوبی، هلند، بلغارستان، مجارستان و انگلستان شرکت کرده و مقاله ارایه داده است.

او فصل‌هایى از چند کتاب به زبان‌های فارسى، انگلیسى و ژاپنى نوشته است. دکتر سرکار آرانى، کتاب‌های بسیاری در ایران به چاپ رسانده است؛ "مدیریت دانش"، "فرهنگ آموزش"،" اصلاحات آموزشى و مدرن سازى"، "یادگیری و شکاف دیجیتالی"، "فناورى براى آموزش"، "الفبای مدیریت کلاس درس "، "آموزش به مثابه فرهنگ"و" پژوهش در کلاس درس" از مهمترین آنهاست. کتابى که به زبان انگلیسی با عنوان "درس پژوهی به مثابه راهبرد اصلاحات آموزشی در جامعه یادگیرنده" همراه با دو تن از همکاران ژاپنى و انگلیسى‌اش نوشته و در سال 2006 به زیور طبع آراسته است به زبان چینی ترجمه شده  است و به زودی وارد بازار نشر چین می‌شود. مهم‌ترین محورهای پژوهشی وی عبارتند از: فرهنگ آموزش، مطالعات تطبیقی آموزش و سنت‌های آکادمیک و دانشگاهی، آموزش عالی و مدیریت دانش، و مدل‌های اثربخش بهسازی آموزش به ویژه "درس پژوهی".

معرفی و تحلیل کتاب

پرورش هنر استدلال:

کتاب پرورش هنر استدلال (الگوهای تبیین اندیشه در فرهنگ آموزش ژاپن و آمریکا) اثر ماساکو واتانابه با ترجمه محمدرضا سرکار آرانی، علیرضا رضائی و زینب صدوقی از سوی انتشارات تربیت (با بیش از 372 صفحه) منتشر شد.

این اثر با تجزیه و تحلیل عمیق و عینی کلاس‌های درس پایه‌های پنجم و ششم مدارس ابتدایی آمریکا و ژاپن، به روش درس پژوهی، تلاش می‌کند "سبک‌های استدلال" و "الگوهای تبیین اندیشه" و "ساختار نوشتن" و "سبک‌های نوشتاری" را در دو فرهنگ آموزش و یادگیری غرب و شرق (ژاپن و آمریکا) مورد بررسی قرار دهد.

به علاوه، به استناد گونه‌شناسی و زبان‌شناختی تازه‌ای تأثیر ساختار گفتار و نوشتار و روش‌های متقاعد ساختن مخاطب در فرایند ارتباط کلامی و نوشتاری بر سبک استدلال، الگوی تبیین اندیشه و روش‌های پرورش آن با توجه به مفهوم زمان و روابط میان پدیده‌ها و وقایع را در دو فرهنگ آموزشی متفاوت تبیین کند.

در این پژوهش رویکردهای فرهنگی به آموزش و یادگیری در دو جامعه گوناگون و با مناسبات فرهنگی و اجتماعی متفاوت تبیین می شود و از این رهگذر به ترویج گفتمان انتقادی در شیوه های آموزش و یادگیری با استفاده از روش‌های پژوهشی مردم نگارانه، مطالعات تطبیقی و روش های بهسازی آموزش -به ویژه "درس پژوهی"- می‌پردازد.

مطالعة این کتاب به همه کسانی که دغدغه پرورش توانایی نوشتن و اندیشیدن فرزندان ایران زمین را دارند، توصیه می‌شود.

تلاش برای کاستن شکافهای طبقاتی و سنی در زمینه آموزش

پرونده فقر و عدالت آموزشی

تلاش برای کاستن شکاف طبقاتی:

وقتی پای صحبت از شکاف طبقاتی می شود عناوین فقیر و ثروتمند و میزان دسترسی به مزایای آموزشی به میان می آید ولی گاهی باید پا را فراتر از این حدود هم گذاشت و از مراحل دیگر شکاف طبقاتی به میزان دسترسی به امکانات آموزشی است و این هم می تواند یه فرآیند مهم در بحث عدالت آموزشی مطرح گردد.

کشورهای در حال توسعه در عرصه فن آوری های جدید چگونه عمل می کنند؟ آیا تلویزیون همه جا در دسترس است؟ افراد مسن چطور؟ آیا پدربزرگ ها و مادربزرگهای ما در اینترنت گشت و گذار می کنند؟

براساس گزارش اخیر سازمان ملل متحد، شکاف دیجیتالی بین جوامع مختلف بسیار زیاد است حتی اگر این نابرابری در حال کم شدن باشد. همچنانکه فن آوری ارتباطاتی و اطلاعاتی باعث رشد اقتصادی می شود، اقتصادهای نوظهور سعی در بالا بردن دانش فن آوری دارند.

هند: رادیو سزام

هر چند باور آن دشوار است، حتی اگر مردم در اقصی نقاط جهان دارای تلفن همراه هستند، برخی از افراد به تلویزیون دسترسی ندارند، امکانی که می تواند منبع خوبی برای آموزش باشد. برای مثال در هند یک رادیوی محلی به پرکردن این شکاف کمک می کند.

سهراب، مجری برنامه های رادیویی در شهر الفاز موات در ایالت شمالی هاریانا در هند است. «گالی گالی سیم سیم» مشابه هندی برنامه «خیابان سزام» آمریکایی است که به محل گفتگوی والدین و کودکان تبدیل شده است. این برنامه بخشی از یک پروژه رادیویی است که هدف آن کم کردن شکاف آموزشی بین شهر و روستا است.

از سال ۲۰۱۱ میلادی، یک میلیون و چهارصد هزار نفر به این برنامه گوش می کنند. طبق مطالعات انجام شده، این برنامه باعث افزایش یا تغییر در سطح یادگیری کودکان تا حد سی درصد شد.

اکوادور: دانشگاه الکترونیکی

اکوادور، به لطف درآمد کشاورزی و نفت، دارای یکی از بزرگترین اقتصادهای آمریکای لاتین است. در این کشور، جوانان بیش از پیش، به دنبال رشد عرصه تکنولوژی اطلاعاتی هستند.

ریوبامبا شهری در اکوادور با دویست هزار نفر جمعیت است. ادواردو ویلا، استاد دانشگاه پلی تکنیک است و انقلابی خاموش را شروع کرده است. او از ده سال پیش از ابزار آموزش الکترونیکی استفاده می کند. بنا به گفته ادواردو ویلا، انقلاب آموزش الکترونیکی به سه شرط نیاز دارد: اراده و شوق استاد، آزمایشگاه، و خلاقیت استاد و دانشجو.

کاستاریکا؛ هیچ وقت دیر نیست

امروزه بویژه در جوامع پیشرفته، شمار سالمندانی که از اینترنت استفاده می کنند، رو به افزایش است. به نظر می آید بسیاری از آنها گشت و گذار در اینترنت را دوست دارند و در تالارهای گفتگوی اینترنتی نظراتشان را بیان می کنند و به دوستانشان ایمیل می فرستند یا حتی در شبکه های اجتماعی دوستان قدیمی شان را می یابند.

خانم سوکوروی ۷۲ ساله در شهر کانیاس کاستاریکا زندگی می کند. او خانواده بزرگی با هفده نوه و شش نتیجه دارد. هر چند عجیب به نظر آید ولی او استفاده از رایانه را آموزش می دهد. وقتی سوکورو به مرکز جامعه اطلاعاتی در کانیاس رفت، زندگیش تغییر کرد. اینجا یکی از ۲۵۶ مرکز در کاستاریکا است که به سالمندان استفاده از اینترنت و حتی طراحی وبسایت را آموزش می دهند.

سالانه حدود دویست هزار نفر از این مراکز دیپلم می گیرند. معلمان این مراکز، جوانانی هستند که دستمزد پایین دارند و این فرصت به آنها داده می شود تا با استفاده از بورس دولتی، رتبه فنی اتخاذ کنند.

دانلود کلیپ:

تلاش برای کاستن شکافهای طبقاتی و سنی در زمینه آموزش

کودکان یتیم و مسئله آموزش و پرورش

پرونده فقر و عدالت آموزشی:

پست اول:

کودکان یتیم و مسئله آموزش و پرورش

کودکان یتیم غالبا آینده روشنی ندارند. تحقیقات نشان می دهد وقتی بچه ها با والدینشان زندگی می کنند، حتی اگر مشکلاتی هم در خانه وجود داشته باشد، بازهم بازدهی بمراتب بهتری دارند. اما اگر امکان زندگی در کنارهم وجود نداشته باشد چه؟
“دوست داشتن از صمیم قلب” و “فعالیت های نوآورانه و خلاق” قطعا از فرصت هایی هستند که بواسطه این موضوع فراموش می شوند یا آسیب می بینند.

تحصیل کردن متضمن اعتماد به نفس کودکان در آینده است ولی در کنار تحصیل بچه ها نیازدارند تا “دوست داشته” شوند و “دوست داشتن” را بیاموزند. اما برای کودکانی که از زندگی در کنار خانواده خود محروم بوده اند چه اتفاقی می افتد؟

درست است که یتیم خانه یا مدرسه نمی تواند جای خانواده را بگیرد ولی افراد زیادی در جهان هستند که با تلاش بی وقفه سعی می کنند به بچه های یتیم کمک کنند.

برای پی بردن به این موضوع به بررسی وضعیت روسیه و “گرینلند” دانمارک می پردازیم، کشورهایی که برای کمک به کودکان در خانواده های مشکل دار، درصدد توسعه شبکه ای آموزشی-حمایتی هستند.

مرکز درمانی “کیتٍژ” در روسیه با هدف کمک به بچه های یتیم و بی سرپرست تاسیس شده و یکی از مهمترین اولویت های خانواده جدید را، تغییردادن برداشت و درک بچه ها از خشونت و کمک به آنها در برقرار کردن ارتباط سالم با دیگران می داند.

در این مرکز والدین در عین حال معلم هم هستند و برای تربیت فرزندانشان از یک شیوه واحد استفاده می کنند، شیوه ای برای ادغام خانواده و مدرسه در یکدیگر. این جامعه کوچک مشکلاتش را خودش حل می کند. بچه ها به همراه والدینشان در مزرعه کار می کنند و حتی در تمیز کردن خانه و آبیاری گیاهان مشارکت دارند. همه کارها دستجمعی انجام می شود، بعبارتی یک شیوه درمانی موثر.

با اینحال بدلیل محدودیت های قانونی، در بسیاری از کشورهای اروپایی نمی توان از این شیوه های موثر بهره برد.

طی بیست سال گذشته بیش از نود کودک یتیم در جامعه کوچک “کیتٍژ“بزرگ شده اند و از مزایای آن برای ساختن فردای خود بهره مند شده اند. نمونه ای موفق و در عین حال ناچیز در مقابل صد ها و هزاران یتیم و کودک سرراهی در روسیه.

اما آیا هنر را می توان جایگزین “خانواده نداشته” کرد؟ یک خرس قطبی را چطور؟ نظرتان درباره کلاس موسیقی چیست؟ همه اینها از کشف جهان گرفته تا آشنایی با موسیقی، فیلم و ورزش می توانند در شکل گیری شخصیت دوباره یتیمان موثر باشند. به خانه کودکان در “گرینلند” می رویم، جایی که هدفش کمک به این کودکان و ساختن فردای آنهاست.

خانه کودکان “آن ما ناکUummannaq” یکی از شمالی ترین یتیم خانه های دنیا در قطب شمال است. در این جامعه کوچک و دورافتاده در “گرینلند” شکارچیان خرس های قطبی در کنار داوطلبانی از سراسر دنیا در نقش آموزگار فعالیت می کنند. دانش آموزان، کودکانی هستند که والدین خود را از دست داده اند یا سرپرستی آنها به اجبار از پدر و مادرهایشان گرفته شده است. اما راز موفقیت و این همه انرژی و خلاقیت در جامعه “آن ما ناک” در چیست؟

یکی از مدیران این مرکز بیشتر توضیح می دهد: “با استفاده از ورزش، هنر، موسیقی، فیلم و رقص به این بچه ها یاد می دهیم تا خودشان را از راههای دیگری نشان دهند. درست است که ما نمی توانیم درد و رنج را از آنها بگیریم ولی در عوض می توانیم به آنها بیاموزیم چگونه با آن کنار بیایند و راههای دیگری را برای مطرح کردن خود پیدا کنند.”

با این حال و اگرچه تلاشهای درخور ستایشی در برخی نقاط دنیا در جهت بهبود وضعیت کودکان یتیم صورت می گیرد اما فراموش نکنیم میلیونها یتیم در آفریقا، آمریکای لاتین و آسیا در شرایط مناسبی بسر نمی برند.

وضعیت بچه های یتیم در کشور شما چگونه است؟ نظرات و پیشنهادات و یا تجربیات شخصی خود را در این مورد از طریق شبکه های اجتماعی با ما در میان بگذارید.

دانلود کلیپ:

کودکان یتیم و مسئله آموزش و پرورش

بازخورد در نظام آموزشی + دانلود سخنرانی بیل گیتس

در هر نظام ارزش یابی عنص ربازخورد وجود دارد. در واقع، ارزشیابی بدون بازخورد ناقص و ناتمام خواهد بود. بازخورد عبارت است از آگاهی یافتن دانش آموز و معلم از جریان توسعه و پیشرفت جریان یادگیری در کلاس درس.

در نظام ارزش یابی سنتی نیز بازخورد وجود دارد. اما این بازخورد عمدتاً به صورت نمره است. شواهد نشان می دهدکه نمره به تنهایی نمی تواند نقش یک بازخورد مناسب را ایفا نماید. زیرا بازخورد به صورت نمره ابهام دارد و به درستی ضعف ها و قوت های دانش آموز را مشخص نمی نماید.

 برخی از صاحب نظران اعتقاد دارند که دادن نمره و رتبه در حین فرآیند یادگیری، فعالیت دانش آموز را متوقف می سازد و دانش آموز با گرفتن رتبه یا نمره، تصور می کند یادگیری اش پایان یافته است. لذا ، انگیزه اش برای تداوم فعالیت یادگیری کاهش می یابد. اما اگر به جای نمره بازخورد توصیفی دریافت کند فعالیت خود را ادامه خواهد داد.

باز خورد، در واقع فعالیتی است که جریان یادگیری را در کلاس عمیق تر می کند. با دریافت هر بازخورد، دانش آموز درمی یابد که در چه وضعیتی قرار دارند و باید به چه فعالیت هایی بپردازد و چه انتظاراتی از او می رود؛ و برای او کدام انتظارات آموزشی مهم تر است . لذا بازخورد باید بر روی انتظارات آموزشی و فعالیت های دانش آموز متمرکز باشد.

در این میان بازخوردی که معلم به عنوان یکی از مهم ترین ارکان آموزش می تواند بگیرد کمک شایانی به فعالیت تدریس او در حین درس و بعد از آن می نماید. پرداختن معلم به نقاط ضعف و قوت خود جریان یاددهی - یادگیری را به کیفیت بالاتری بهبود می بخشد.

بیل گیتس بنیانگذار مایکروسافتاز جمله کسانی است که به ارایه بازخورد برای معلمان پرداخته است. در ادامه کلیپی از سخنرانی ایشان در همایش (TED) را برای دوستان گرامی می گذارم، باشد که مورد استفاده قرار گیرد.

بیل گیتس،موسس بنیاد بیل و ملیندا گیتس در سخنان خود درباره ارایه بازخورد به معلمان می گوید:

بسیاری از آموزگاران به ازای عملکرد یک ساله‌شان، بازخورد یک کلمه‌ای می‌گرفتند: «رضایتبخش» و بدون بازخورد، بدون مربی‌گری، هیچ راهی برای بهبود عملکرد نیست. وی معتقد است که حتی آموزگاران عالی می‌توانند با دریافت بازخورد هوشمندانه، بهتر عمل کنند...

دانلود کلیپ:

آموزگاران نیاز به بازخورد دارند

قدرت در دستان دانش آموزان، نگاهی به سه رویکرد در طراحی محیطهای آموزشی

اداره مدرسه توسط خود دانش آموزان، ممکن است به هرج و مرج منجر شود، اما امروز افراد بسیاری به کارایی و موثر بودن دخالت دانش آموزان در نحوه اداره مدرسه، باور دارند.

استرالیا؛ استخدام آموزگاران توسط دانش آموزان

فرض کنید زمانی که به مدرسه می رفتید، می توانستید معلمهایتان را خودتان انتخاب کنید. در این صورت، چه مهارتها و توانایی هایی برایتان تعیین کننده بود؟

در برخی از مدارس استرالیا گروههایی از دانش آموزان در آزمون مصاحبه برای انتخاب معلم مورد نظرشان جدید شرکت دارند. با این روش جدید، دانش آموزان نیز در اداره امور مدرسه نقش دارند و می توانند دیدگاههای جدید و متفاوتی برای انتخاب آموزگار آینده شان فراهم کنند. دبیرستان دولتی “نوسال” واقع در حومه ملبورن، یکی از این مدارس است.

تشکیل این گروهها، ابتکاری از راجر پیج، مدیر دبیرستان “نوسال” است. وی می گوید که یکی از مهترین اهدافش این بوده است که به دانش آموزان قدرت و حق انتخاب دهد.

وی می افزاید: «یکی از مسائل مربوط به محیط آموزشی نوجوانان که همیشه برایم خیلی جالب بود، حق انتخاب دانش آموزان است. دوسال پس از تاسییس دبیرستان، تصمیم گرفتیم برخی از دانش آموزان را درگیر فرایند [گزینش معلمان] کنیم. بعد از آنها خواستیم که دواطلبان خود را معرفی کنند. تقریبا نیمی از شاگردان اعلام آمادگی کردند. آنها از این ایده استقبال کردند.»

دانش آموزان برای شرکت در فرایند تصمیم گیری، نیاز به آموزشهایی دارند. به این منظور یک برنامه آموزشی به آنها می آموزد که چگونه معلمشان را به شیوه ای حرفی و محرمانه برگزینند.

انتقادهایی به شیوه کار دبیرستان “نوسال” شده است. البته گروه زیادی هم با این روش موافقند، چون از نظر آنها سود این کار برای همه است. جولیا استوپا، معلم موسیقی دبیرستان، توسط دانش آموزان انتخاب شده است و می گوید هیچکس بهتر از خود شاگردان، از نیازهای آنها آگاه نیست.

پرتغال؛ دانشجویان کارکرد اساتید را ارزیابی می کنند

استاد خوب چه کسی است؟ هشت سال پیش دانشگاه پورتو در پرتقال نظرسنجی انجام داد و از دانشجویان خواست که اساتید خود را ارزیابی کنند. پائولو بلزا واسکونسلوس و سوفیا گوتن، دو تن از اساتید دانشکده مدیریت که “ریاضی یک” درس می دهند، در این ارزیابی نتایج خوبی بدست آورند.

قبلا میزان قبولی در این درسها خیلی کم بود، ولی اینک میزان قبولی دانشجویان به هشتاد درصد رسیده است و دانشگاه پورتو هم با اهدای جایزه آموزش برتر سال تحصیلی ۱۵-۲۰۱۴ به این دو استاد، از آنها قدردانی کرد.

در این ارزیابی، دانشجویان باید به ساختار آموزش، رابطه با استاد، و میزان حمایت او از دانشجو نمره بدهند. اگر نتایج ارزیابی بیش از یک سال تحصیلی منفی بماند، شورای آموزشی و اساتید، باید اوضاع را تغییر دهند.

معاون رئیس دانشگاه می گوید که در سال ۲۰۰۷ میلادی استادها با آغاز این نظرسنجی بطور جدی مخالف بودند. اما از نظر خود او، این نظرسنجی موفق بوده است. ترم گذشته تنها ۳۰ درصد دانشجویان در ارزیابی هایی که روی اینترنت انجام می شود، شرکت کردند. شمار زیادی از آنها هنوز فکرمی کنند کسی به عقیده آنها اهمیت نمی دهد.

شعار مدرسه سامرهیل در بریتانیا: «راه خودت را برو»

مدرسه “سامرهیل” در بریتانیا به جنجالی ترین مدرسه دنیا معروف شده است. بنا بر رویکرد آموزشی این مدرسه، دانش آموزان در انتخاب دروس خود اختیار دارند و تمام قواعد و مقررات را تعیین می کنند. در “سامرهیل“، کلاسهای هنر و دروس فنی به یک اندازه اهمیت دارند.

کوینسی راسل دانش آموز پیشین این مدرسه که اینک مقیم فرانسه است، دو فرزندش را برای تحصیل به “سامرهیل” فرستاده است. راسل می گوید که هدفش این بوده است که فرزنداش هم درس خواندن در این مدرسه را تجربه کنند.

وی می افزاید: «می دانستم کجا می روند و می دانستم چه چیزهایی در انتظار آنهاست. خود من این دوران را گذرانده بودم و به خودم می گفتم :“تو که هستی که این فرصت یادگیری احترام و توان شنیدن و عشق و اعتماد را از آنها دریغ کنی”.»

ویژگی دیگر مدرسه سامرهیل، پایبندی به اصول دموکراسی است: دانش آموز و آموزگار هم تراز هستند و در جلسات هفتگی همه به یک میزان حق رأی دارند.

شاگردان مدرسه “سامرهیل” بین ۶ تا ۱۸ سال سن دارند. این مدرسه یک بار تهدید به تعطیلی شده است، اما در آخرین بازرسی، رویکرد آموزشی این مدرسه، بویژه در زمینه آموزش اخلاقی بسیار مثبت ارزیابی شد.

مهم ترین اصل “ای اس نیل” مؤسس “سامرهیل” این بوده است: «راه خودت را برو». او گفته است ترجیح می دهد از “سامرهیل” رفتگری شاد و خوشحال بیرون بیاید، تا نخست وزیری عصبی.

دانلود کلیپ:

قدرت در دستان دانش آموزان