سر دلبران/ شرح شیدایی علامه طباطبایی

 

به مناسبت سالگرد تولد(24 آبان ماه) دانشمند و فیلسوف بزرگ اسلامی و مفسر کبیر قرآن؛ مرحوم علامه طباطبایی:

دربیست ونهم ماه ذی الحجه الحرام سال 1321 هـ.ق درشهرستان تبریز کودکی چشم به جهان گشود که بعدها یکی از شخصیت های برجسته علمی وفلسفی کشور شد. او محمد حسین طباطبایی است که جامعه علمی کشور وی را به علامه طباطبایی می شناسد. آثار علمی وی بسیارند که ارزنده ترین آن ها، در فلسفه بدایه الحکمه و نهایه الحکمه و اصول و فلسفه روش رئالیسم است و در تفسیر المیزان اثر بزرگ وی می باشد.

بی تردید علامه طباطبایی جزو بزرگترین فیلسوفان مسلمان در سراسر تاریخ اسلام و ایران است. ایشان با اندیشه ناب اسلامی با سر منشا برکت عظیم قرآن کریم اندوخته بسیاری را بر نسل های پرتکاپو و دانش پزوه بجای گذاشته است. آرای ایشان درباره مباحت تعلیم و تربیت از جمله مهم ترین منابعی است که طی سالیان متمادی محققان این حوزه برای واکاوی هر چه بیشتر و بهتر به آن سمت و سو جهت دهی نماید.

*شاهکار علامه طباطبایی؛
علامه طباطبایی، در سال 1333 هجری ‌شمسی نگارش تفسیرالمیزان اثر بزرگ خویش را آغاز کرد و 17 سال طول کشید تا آن را به پایان برساند؛ اثری جالب و دلنشین که نظیر آن تا به حال نوشته نشده است.

*اخلاق شاگردپروری؛
بهترین سیرت و خوی و خلقی که از روحیه عالیقدر علامه طباطبایی حکایت می‌کرد، اخلاق شاگردپروری و کادرسازی در حوزه علمیه بود و بر این کار اصرار و ولع وصف‌ناپذیری از خود نشان می‌داد.

*روش تدریس؛
در تدریس، ویژگی‌های منحصر به فردی داشت که آنها را می‌توان به این صورت جمع‌بندی کرد: 1- تدریس آرام و آهسته، 2- روشن کردن اصل موضوع، 3- استدلال کردن توام با دلیل و برهان، 4- احترام گذاشتن به بزرگان ضمن انتقاد از آنان، 5- بها دادن به نظر شاگردان، 6- پیوند دادن دین و عقل

*پیش مطالعه؛
علامه طباطبایی در زندگی‌نامه خویش می‌گوید: «در اوایل تحصیل که به صرف و نحو اشتغال داشتم علاقه زیادی به ادامه تحصیل نداشتم و از این روی هر چه می‌خواندم نمی‌فهمیدم و چهار سال به همین نحو گذرانیدم، پس از آن یک باره «عنایت خدایی» دامن‌گیرم شد و عوضم کرد و در خود یک نوع شیفتگی و بی‌تابی نسبت به تحصیل کمال حسن نمود به طوری که از همان روز تا پایان تحصیل که تقریبا هجده سال طول کشید، هرگز نسبت به تعلیم و تفکر احساس خستگی و دلسردی نکردم و زشت و زیبای جهان را فراموش کردم، بساط معاشرت با غیراهل علم را به کلی برچیدم و در خورد و خواب و لوازم دیگر زندگی به حداقل ضروری قناعت نموده باقی را به مطالعه می‌پرداختم، بسیار می‌شد (به ویژه در بهار و تابستان) که شب را تا طلوع آفتاب به مطالعه می‌گذارندم و همیشه درس فردا شب را از پیش مطالعه می‌کردم، اگر اشکالی پیش می‌آمد با هر خودکشی بود حل می‌نمودم. وقتی که به درس حضور می‌یافتم از آن چه استاد می‌گفت قبلا روشن بودم. هرگز اشکال و اشتباه درس را پیش استاد نبرده‌ام.»

*تحقیق علمی در شب قدر؛
آیت‌الله حسن‌زاده آملی در رابطه با پیگیری و استمرار روحیه تحقیق در علامه طباطبایی می‌فرماید: «حضرت علامه طباطبایی شب قدر را به بحث و تحقیق آیات قرآنی احیاء می‌کرد و تفسیرش در این شب فرخنده به پایان رسید.»

*مدرس اخلاق؛
نجمه‌السادات طباطبایی، دختر علامه، درباره خصوصیات اخلاقی پدرش می‌گوید:‌ «مقید به نماز اول وقت، بیداری شب‌های ماه رمضان، قرائت قرآن با صدای بلند و نظم در کارها بودند و دست رد به سینه کسی نمی‌زدند،  بسیار کم حرف بودند و دیگران را هم به کم حرفی سفارش می‌کردند. پرحرفی را موجب کمی حافظه می‌دانستند. بسیار ساده صحبت می‌کردند، به طوری که گاهی آدم گمان می‌کرد ایشان یک فردی عادی و عامی است، نه یک عالم و فیلسوف.»

*علاقه به خوش‌نویسی؛
خط نستعلیق و شکسته علامه از بهترین و شیواترین انواع خط بود؛ گرچه در اواخر عمر به علت کسالت اعصاب و رعشه حاصل در دست، دست ایشان تکان داشت و خط مرتعش بود ولی جوهره خط، حکایت از استادی این فن را داشت. خودشان می‌گفتند: «قطعاتی از خط زمان جوانی مانده است که وقتی به آن‌ها نگاه می‌کنم در تعجب می‌افتم که آیا این خط من است.»

مروری بر برخی از اندیشه‌های علامه

اسلام، دین عقل‌محور؛
« ... اسلام دینی است که احکامش را بر اساس ویژگی‌های انسان و در راستای ارضای غرایز و فطریات وی بنیان نهاده و در عین حال، در تنظیم و پی‌ریزی احکام و قوانینش «عقل محور» است و احساسات و عواطف را بر آن اساس مورد توجه قرار می‌دهد...

*مقام زن؛
« ... این زن بود که مرا به اینجا رساند. او شریک من بوده است و هر چه کتاب نوشته‌ام نصفش مال این خانم است... اگر زن اهمیت نداشت، خدا نسل دوازده امام را از نسل حضرت زهرا(س) قرار نمی‌داد. واقعا اگر زن خوب باشد می‌تواند عالم را گلستان کند و اگر بد باشد، عالم را جهنم می‌کند.»

*حقیقت اسلام کجاست؟
وقتی از علامه می‌پرسیدند چرا حتی یکی از کشورهای اسلامی جزو سرزمین‌ها مترقی و پیشرفته نیست؟ این واقعیت تلخ را تایید می‌کرد و می‌گفت: «باید دید در کدام یک از این کشورها که نام اسلامی دارند، قوانین اسلام اجرا می‌شود.

در این مختصر توان قلم فرسایی در رسای این استاد فرزانه را ندارم و حقیقتا توان بنده هم این نیست. لذا به ذکر برخی از ویژگی های ایشان اشاره کرده ام. در ادامه هم چند عنوان کتاب از ایشان یا بوسلیه شاگردانشان برای دانلود گذاشته ام.

دانلود کتاب های ایشان:

گلچین کتاب های علامه

(تفسیر المیزان، گلچین معارف، پرسش و پاسخ، اصول فلسه و روش رئالیسم)

همچنین برای چند کلیپ تصویری از استاد فرزانه را برای دانلود دوستان قرار داده ام که انشالله مورد توجه قرار گیرد.

دانلود کلیپ:

مستند زیبای سر دلبران

فلسفه از نگاه علامه

روش تفسیر علامه از خودشان

خاطرات از دوران تحصیل